Արտաշեսյան թագավորության կազմավորումը

Հարցեր և առաջադրանքներ

1․ Ե՞րբ է տեղի ունեցել Մագնեսիայի ճակատամարտը։ Ի՞նչ նշանակություն է ունեցել այն Հայաստանի համար։
Մագնեսիայի ճակատամարտը տեղի է ունեցել Ք․ա․ 190 թվականին։
2. Ո՞վքեր վերականգնեցին Մեծ Հայքի և Ծոփքի անկախությունը։
Մեծ Հայքի և Ծոփքի անկախությունը վերակագնեցին Արտաշեսը և Զարեհը։
3․ Ե՞րբ են անկախացել Ծոփքը և Փոքր Հայքը։ Ո՞վ էր Փոքր Հայքի արքան Ք․ա․ 180-ական թթ․։
Ք․ա․ 189 թվականին  Փոքր Հայքը և Ծոփքը անկախացան։ Ք․ա․ 180-ական թթ․ Փոքր Հայքի արքան Միհրդատ Երվանդականն էր։
4․ Ե՞րբ է գահակալել Արտաշես 1-ը։
Արտաշես 1-ը գահակալել է Ք․ա․ 189-160 թվականներին։
5․ Ե՞րբ և ու՞մ գլխավորությամբ է հռչակվել Կոմմագենեի անկախ թագավորությունը։
Ք․ա․ 163 թ․ Կոմմագենեն հռչակվում է անկախ թագավորություն։
6․ Ո՞ր երկրներից է Արտաշեսը հետ գրավել հայկական հողերը։
Մարաստանից, Վրաստանից, Պոնտոսից, Սելևկյան տերությունից։
7․ Ինչու՞ է հույն պատմիչ Պոլիբիոսը Արտաշես 1-ին անվանել «Հայաստանի մեծագույն մասի կառավարիչ»։
Որովհետև Արտաշես 1-ինը վերամիավորեց հայկական տարածքների մեծագույն մասը։
8․ Ներկայացրեք Արտաշես 1-ի արտաքին քաղաքականության արդյունքները։
Արտաքին քաղաքականության մեջ ևս Արտաշես 1-ը հասավ լուրջ ձեռքբերումների։ Արտաշես 1-ը կարողացավ ընդարձակել Փոքր Հայքի տարածքը Պոնտոսի հաշվին։

 

Լուսնի անդրադարձումը :Հայլիներ

Լրացուցիչ աշխատանք

Պատասխանել հարցերին

1. Ե՞րբ է լույսը բեկվում: Ինչո՞վ է լույսի բեկումը տարբերվում անդրադարձումից:
Լույսը բեկվում է այն ժամանակ, երբ լույսի ճառագայթի ուղղության փոփոխությունը մի միջավայրից մյուսն է անցնում։ Անդրադարձման ժամանակ մարմինները լույսի աղբյուրներից իրենց վրա ընկնող լույսը անդրադարձնում են։
2. Ի՞նչ է ոսպնյակը:
Ոսպնյակը գնդային մակերևույթներով սահմանափակված ապակենման մարմինն է:
3. Ո՞ր կետն է կոչվում ոսպնյակի կիզակետ:
Երբ լույսի զուգահեռ ճառագայթներն ընկնում են հավաքող ոսպնյակի վրա, դրանից անցնելուց հետո հավաքվում են մի կետում: Այդ կետը կոչվում է ոսպնյակի կիզակետ:
4.Ի՞նչ օրենքով է կատարվում լույսի անդրադարձումը։
Լույսի անդրադարձումը կատարվում է անդրադարձման օրենքով։
5.Նշի՛ր հայելիների տեսակները:
Հայելիները լինում են հարթ, ուռուցիկ և գոգավոր։
6.Ո՞ր անկյուն է կոչվում անդրադարձման անկյուն։
Անդրադարձման անկյուն է կոչվում անդրադարձած ճառագայթի և հայելու մակերևույթին տարված ուղղահայացի կազմած անկյունը:

ՏԱՍՆՈՐԴԱԿԱՆ ԿՈՏՈՐԱԿՆԵՐԻ ԲԱԶՄԱՊԱՏԿՈՒՄԸ

Դրական տասնորդական կոտորակները բազմապատկելու համար պետք է 

1) անտեսելով կոտորակների գրառումներում եղած ստորակետները` բազմապատկել ստացված բնական թվերը 

2) ստացված արտադրյալում աջից ստորակետով առանձնացնել այնքան թվանշան, քանի թվանշան որ կա երկու արտադրիչների կոտորակային մասերում միասին։  

Օրինակ` 23,5 0,01 = 0,235 

Առաջադրանքներ 

1.Կատարե՛ք բազմապատկում. 

 ա) 3,81 2,12 = 8,0772
381
212
762
381
762
80772
դ) 17,32 816,1=14134,852
1732
8161
1732
10392
1732
13856
14134852
է) 0,1 0,001= 0,0001
բ) 16,7 0,29 = 4,843
  167
29
1503
334
4843
ե) 1,11 0,32 =0,3552
  111
32
222
333
3552
ը) 23,5 ⋅ 8,12 = 190,82
       235
812
470
235
1880
190820
գ) 0,132 0,55 = 0,0726
   132
55
660
660
7260
զ) 0,92 10,03 = 9,2276
    1003
92
2006
9027
92276
թ) 17,7 17,7= 313,29
177
177
1239
1239
177
31329

  1. Կատարե՛ք բազմապատկում

ա) 6,251 7=43,757
6251
7
43757
դ) 14,55 0,01= 0,1455
է) 7,86 0,1= 0,786
բ) 0,302 2= 0,604
302
2
604
ե) 0,04 85= 3,4
85
4
340
ը) 12,5 80= 1000,0
125
80
10000
գ) 18,11 30= 543,3
1811
30
54330
զ) 6,37 0,001= 0,00637

թ) 31,232 25= 780,8
31,232
25
156160
62464
780,800 

  1. Ճանապարհորդը 4 ժ քայլել է 5,2 կմ/ժ արագությամբ և 3 ժ՝ 4,8 կմ/ժ արագությամբ։ Որքա՞ն ճանապարհ է նա անցել։
    5,2 x 4 = 20,8
    5,2
    4
    20,8
    4,8 x 3 = 14,4
    4,8
    3
    14,4
    20,8 + 14,4 = 35,2
    20,8
    14,4
    35,2
    Պատ․ 35,2կմ։
  2. Կատարե՛ք բազմապատկում.

 ա) (6,4 0,5) 0,2=0,64
  64
5
320
3,2 x 0,2
32
2
64
գ) (15,2 6) 8,7 = 793,44
15,2
6
91,2
912
87
6384
7296
79344
ե) 5 9,8 0,2= 9,8
5.Արտահայտե՛ք կիլոգրամներով. 

ա) 7 կգ 344 գ= 7,344կգ

 գ) 1 կգ 600 գ= 1,6կգ

ե) 10 ց 75 կգ 110 գ= 1075,11կգ

 բ) 13 կգ 45 գ= 13,045կգ

 դ) 4 ց 15 կգ 23 գ= 415,023կգ

 զ) 188 գ=0,188կգ

  1. Կատարե՛ք բազմապատկում. 

ա) 7,31 2,06= 15,0586
731
206
4386
1462
150586
դ) 20,02 (–11,99) = -240,0398
2002
1199
18018
18018
2002
2002
2400398
է) (–0,72) (–0,27) = 0,1944
72
27
504
144
1944
բ) 0,1 4,767 = 0,4767
ե) (–34,8) (–0,348) = 12,1104
348
348
2784
1392
1044
121104
ը) (–3,61) 9,876= -35,65236
9876
361
9876
59256
29628
3565236

  1. Շոգենավն առաջին օրն անցավ ամբողջ ճանապարհի 1/7ը, իսկ երկրորդ օրը՝2/7ը։ Ճանապարհի ո՞ր մասը մնաց անցնելու։
    1/7 + 2/7 =3/7
    7/7 – 3/7 = 4/7
  2. Երկու քաղաքների միջև եղած ճանապարհը մեքենան կարող է անցնել 5 ժամում, եթե ընթանա 80 կմ/ժ արագությամբ։ Սակայն մեքենան ճանապարհի առաջին կեսն անցել է 100 կմ/ժ արագությամբ, երկրորդը` 50 կմ/ժ։ Ինչքա՞ն ժամանակում է մեքենան անցել ամբողջ ճանապարհը:
    80 x 5 = 400
    400 : 2 = 200
    200 : 100 = 2ժ
    200 : 50 = 4ժ
    4 + 2 = 6
    Պատ․ 6 ժամում։

Նախապատրաստական աշխատանք

  • Համացանցից և այլ աղբյուրներից փնտրել և գտնել թանգարանային էթիկային վերաբերող կանոններ։
    Թանգարանային էթիկային վերաբերող կանոններ։
    1. Խելոք և զուսպ պահել
    2. Ցուցանմուշներին ձեռք չտալ
    3. Չխանգարել գիդին
    4. Չվազել
    5. Չխոսել
    6. Դասախոսության ավարտից հետո անպայման շնորհակալություն հայտնել գիդին
    7. Չօգտվել հեռախոսով
    8. Նկարելուց առաջ թույլտվություն վերցնել

Մայրենի

  • Ընդլայնի՛ր տեքստը՝ գրելով համապատասխան լրացումներ՝

…առավոտ էր: … երկնքում շողում էր … արևը: … ծովը հանդարտ էր: Եղանակը հարմար էր ճամփորդելու համար: Սակայն քիչ անց սկսվեց … անձրև, … քամին դարձավ … փոթորիկ: Որոտաց … կայծակը, և օրը մռայլվեց:

Հրաշալի առավոտ էր: Խաղաղ երկնքում շողում էր պայծառ արևը: Կապույտ ծովը հանդարտ էր: Եղանակը հարմար էր ճամփորդելու համար: Սակայն քիչ անց սկսվեց հորդառատ անձրև, ուժեղ քամին դարձավ ահարկու փոթորիկ: Որոտաց հզոր կայծակը, և օրը մռայլվեց:

  • Դուրս բեր տեքստում գրածդ լրացումները և գրիր, թե ինչ խոսքի մաս են:
    հրաշալի – ինչպիսի, ածական
    խաղաղ – ինչպիսի, ածական
    պայծառ – ինչպիսի, ածական
    կապույտ – ինչպիսի, ածական
    հորդառատ – ինչպիսի, ածական
    ուժեղ – ինչպիսի, ածական
    ահարկու – ինչպիսի, ածական
    հզոր – ինչպիսի, ածական
  • Բառակազմության ենթարկի՛ր հետևյալ բառերը: (Ուշադրություն դարձրու բառերի գրության ձևին. սովորի՛ր)
  1. վերելք – վեր + ել + ք
  2. երբևէ – երբ + և + է
  3. երբևիցե – երբ + և + իցե
  4. մարդ – պարզ բառ
  5. մարդիկ – մարդ + իկ
  6. ամենաէական – ամեն + ա + է + ական
  7. բազմերանգ – բազմ(բազում) + երանգ
  8. ծովեզր – ծով + եզր
  9. մանրէ – մանր + է
  10. նորեկ – նոր + եկ
  11. վերելք – վեր + ել + ք
  12. վայրէջք – վայր + էջ + ք
  13. կիսաեփ – կիս(կես) + ա + եփ
  14. խմբերգ – խմբ(խումբ) + երգ
  15. էակ – է + ակ
  16. գոմեշ – պարզ բառ

Անվտանգության կանոնները

ֆիզիկական կուլտուրա առարկան իր բովանդակությամբ, կազմակերպչական, մեթոդական և սանիտարահիգիենիկ պահանջների կատարմամբ, հանդիսանում է ամենաբարդ առարկաներից մեկը:
Քանի որ ֆիզիկական կուլտուրայի դասերն անցկացվում են տարբեր պայմաններում` մարզադահլիճ, մարզահրապարակ, եղանակային տարբեր պայմաններ, պարապմունքների ընթացքում երբեմն կարող են առաջանալ վտանգավոր իրավիճակներ, դրանցից խուսափելու համար անհրաժեշտ է պահպանել անվտանգության կանոնները՝

Սովորողը պարտավոր է՝

  • կրել մարզաձևին հատուկ մարզահագուստ և կոշիկներ
  • առանց մարզչի ներկայության չմոտենալ մարզագույքին, սարքավորումներին, չբարձրանալ շվեդական պատերի վրա, գնդակով, կամ մարզձևին հատուկ գույքով չհարվածել ընկերներին, ապակիներին, չփչացնել մարզական գույքը
  • պահպանել մարզադահլիճների, մարզադաշտերի, վարժասարքերի, մարզագույքի և սարքավորումների ճիշտ շահագործման կանոնները
  • պահպանել սանիտարահիգիենիկ պահանջները
  • հետևել մարզչի հրահանգներին, ճիշտ կատարել դրանք
  • չվիճել մարզչի, խաղընկերների հետ, միտումնավոր վնաս չհասցնել խաղընկերներին, հանդիսատեսին

Մարզիչը պարտավոր է՝

  • ճիշտ ընտրել դասերի, պարապմունքների վայրը, ճիշտ օգտագործել մարզագույքը
  • դասերն անցկացնել ճիշտ մեթոդներով
  • սովրողներին զգուշացնել կարգապահական խախտումների, ցուցմունքների
    չկատարման և սխալ գործողությունների դեպքում հնարավոր վնասվածքների
    մասին
  • ամբողջ ուսուցման ընթացքում հետևել աշակերտների առողջական վիճակին և
    ֆիզիկական զարգացմանը
  • ապահովել դասերի և պարապմունքների անվտանգությունը

    Մարզիչը դասերին նախապատրասվելիս, ինքն է որոշում ուսուցման համար անհրաժեշտ վարժությունների և մարզագործիքների ընտրությունը, գտնում է վնասվածքների կանխարգելման, օգնության ցուցաբերման և ապահովման միջոցները:
    Հետևաբար, մարզիչը պետք է իմանա, այն վտանգավոր գործոնները, որոնք կարող են
    վնասվածքների պատճառ դառնալ, դրանք են.

  • դասերի և պարապմունքի անցկացման տեղի անփույթ նախապատրաստումը
    /առանց ներքնակների օգտագործմամբ մարմնանարզական վարժությունների
    կատարումը, անսարք մարզական գործիքների վրա վարժությունների կատարումը և
    այլն/
  • առանց նախավարժանքի վարժության կատարումը
  • չյուրացված վարժության կատարումը առանց օգնության
  • մարզիչի տրված ցուցումների չկատարելը և կարգապահական խախտումները
  • խաղերի ժամանակ կանոնների խախտումը և այլն
  • սովրողներին ծանոթացնել ֆիզիկական կուլտուրայի դասերին մարզադահլիճում և մարզահրապարակում վարքի կանոններին և իրենց պարտականություններին

Մայրենիի ֆլեշմոբ ։ Մարտ

1. Վերականգնի՛ր բառերը՝ զարե, մտացկրո, նղասե, ատմիտ։
Երազ, մարտկոց, սեղան, մատիտ։

2. Ո՞ր բառն է շարքում «օտար»։ Ինչո՞ւ։

Զնգոց, ջնջոց, թրջոց, կրակոց, փողոց։
Փողոց բառն է ավելորդ, որովհետև մյուս բառերի վերջում ոց ածանցը կա, իսկ փողոց բառը պարզ բառ է։

3. Ի՞նչ կմնա , եթե «ակվարել» բառից հանես «հերկը» և «անիվը»։
ել
4. Տրված ո՞ր բառերում կարող ենք  ավելացնել  իք վերջածանցը։ Գրի՛ր այդ բառերը։
Համերաշխորեն, վառելափայտ, գնորդ, անմիտ, ուտել, հայրենական, երկնագույն, վարագույր։
 

Երաշխիք, վառելիք, որդիք, ուտելիք, հայրենիք։

5.Տրված նախադասություններին ավելացրո՛ւ բառեր այնպես, որ դառնան հնարավորինս գեղարվեստական-նկարագրողական։Անտառը սկսվում էր այնտեղ, որտեղ վերջանում էր քաղաքը։ Քաղաքում իշխում էր թագավորը, որի մասին բազմաթիվ լեգենդներ էին պատմում։

6. Կարդա՛ ընտրված քառյակները և փորձի՛ր գուշակել , թե որ բանաստեղծության հեղինակն է Եղիշե Չարենցը։

Ա․ Ես կանգնած եմ լուռ, անչար է հոգիս,
Թախիծս խաղաղ անուրջի նման.
Էլ չեմ անիծում ցավերը կյանքիս,
Էլ չեմ տրտնջում վիճակիս ունայն…

Բ․ Մոխիրի միջից — կարմիր կրակներ:
Միթե չի՞ մարել, միթե չի հանգել:
Աչքեր են կարծես — կասկածոտ, հրոտ:
Բոցկլտում են` հին հրդեհին կարոտ:

Բ-ն գրել է Եղիշե Չարենցը։
7. Նախորդ առաջադրանքի քառյակներից մեկը Չարենցն էր գրել, իսկ ո՞վ է գրել մյուսը։ Յուրաքանչյուր քառյակից առանձնացրո՛ւ հեղինակների ոճին բնորոշ բառերը, որոնք քեզ օգնեցին գուշակել։
Ա-ն գրել է Վահան Տերյանը։ Տերյանին բնորոշ են մելամաղձոտ բառերը, օրինակ ՝  թախիծ, անուրջ, ունայն։ Չարենցին բնորոշ են կրակոտ բառերը, օրինակ ՝ կարմիր կրակներ, հրոտ, հրդեհ։

8. Տրված ասացվածքներից ո՞րն է արևմտահայերեն։ Բացատրի՛ր ասացվածքը։Ա․ Լաւ է կոյր աչօք, քան կոյր մտօք:

Բ․ Եթէ կռնակ ունիս, բեռ բեռցնող շատ կ’ըլլայ։

Այն նշանակում է, որ եթե դու թիկունք ունես, ծանրություն դնողը շատ կլինի։

9. Վերականգնի՛ր ասացվածքները։Արթնացավ՝ կորավ։

Աղքատին բոլորը հարցնում են` ինչ ես անում։

Գործը՝ գործիմացին։

Երազում գտավ:

Չեն հարցնում՝ ինչ ես ուտում:

Երկաթը՝ դարբնին:

Աղքատին բոլորը հարցնում են` ինչ ես անում, չեն հարցնում՝ ինչ ես ուտում:
Գործը՝ գործիմացին, երկաթը՝ դարբնին:
10. Գրի՛ր շարադրություն «Գարունը այնքան ծաղիկ է վառել» վերնագրով։
Արդեն եկել է գարունը, ծաղիկները և ծառերը սկսում են ծաղկել։ Չվող թռչունները վերադառնում են տաք երկրներից և նոր բներ են պատրաստում։ Մարդիկ ուրախանում են, որ եղանակները պետք է տաքանան ցուրտ ձմեռվանից հետո, և նրանք կկարողանան հագնել կարճաթև շորեր և կկարողանան ուտել պաղպաղակներ։ Գարնանը, օրերը ավելի են երկարանում, իսկ գիշերները ավելի են կարճանում։

Տասնորդական կոտորակներ 

Առաջադրանքներ 

  1. Կատարե՛ք բազմապատկում
    25,15x1000= 25150

1,369×10= 13,69
0,001×100= 0,1
7,3×1000= 7300
0,12×10= 1,2
0,1×100= 10

461,3×100= 46130
0,0045×1000= 0004,5

2. Կատարե՛ք բաժանում 

12,64:100= 0,1264
5,14:10= 0,514
0,01:10= 0,001
3,87:100= 0,0387

5:10= 0,5

67,2:100=0,672
12,3:1000= 0,0123

0,7:10= 0,07

3. Լուծեք հավասարում 

x+3,458=75,124
x = 75,124 – 3,458
75,124
3,458
71,666
x = 71,666  

x-14,25=2,47
 x = 2,47 + 14,25
14,25
2,47
16,72
x = 16,72  

x+2,5=7,5
x = 7,5 – 2,5
7,5
2,5
5,0
x = 5,0

3,74+x=56,74

 x = 56,74 – 3,74
56,74
3,74
53,00
x = 53,00

4. Կատարեք գումարում 

 
2,458+7,12=9,578
2,458
7,120
9,578

15,36+7,56= 22,92
15,36
7,56
22,92

89,11+0,44= 89,55
89,11
0,44
89,55

5,909+0,01= 5,919
5,909
0,010
5,919

8,5+78,56= 87,06
78,56
8,50
87,06

86,35+2,14= 88,49

 86,35
2,14
88,49

5. Կատարեք հանում 

7,25-1,36= 5,89
7,25
1,36
5,89

45,78-32,14= 13,64
45,78
32,14
13,64

65,28-8,65= 56,63
65,28
8,65
56,63

86,012-72,66=13,352
86,012
72,660
13,352

30,47-0,1= 30,37
30,47
0,10
30,37

56,22-47,02= 9,20
56,22
47,02
9,20

6. Համեմատեք տասնորդական կոտորակնրը 

32,25  <  65,214 

23,14 < 23,56 

58,196 < 58,200
78,36 > 77,55 

47,654 < 47,655 

0,005 > 0,001